Niet minder dan vijf jaar heeft het rouwproces geduurd, maar in 2018 herinneren verschillende kloeke boekwerken aan de ondergang van het betaald voetbal in Veendam.
Plaats van herinnering: de Langeleegte.
In deze gedenkboeken bepaalt deze naam dan ook de titel. Klaas Fleurke draagt zijn boek op aan al die duizenden die jarenlang de twee-wekelijkse pelgrimstocht naar het tot de verbeelding sprekende stadion ondernamen. Mogen we hem geloven, dan beweent het voormalige voetbalwalhalla nog immer zijn eigen dramatische ondergang. De basis van het boek bestaat uit interviews met spelers, trainers, bestuurders en anderen die het betaalde voetbal aan de Langeleegte mogelijk maakten. En het moet gezegd: Fleurkes reconstructie van meer dan een halve eeuw vormt voor de liefhebber een feest der herkenning. De auteur treedt zijn gesprekspartners onbevangen tegemoet en dat levert een bont palet aan herinneringen op. Bijna zestig jaar voetbalhistorie krijgen daardoor extra kleur.
De financiële zorgen, die ‘Veendam’ van begin tot einde als een spookbeeld achtervolgen, worden van vele kanten beticht. Het was schooien en schrapen om de eindjes aan elkaar te knopen, analyseerde oud-voetballer Piet van Dam deze lijdensweg. Ze zou uiteindelijk naar het troosteloze einde leiden. Dat voltrok zich chaotisch, zoals uit het boek duidelijk wordt. Een onmiskenbare hoofdpersoon aan de Langeleegte was gedurende vele jaren de legendarische aardappelmeeldirecteur R.T. Roelofs. Een autoritaire, maar onverwoestbare clubman, wiens markante persoonlijkheid vanuit tal van invalshoeken wordt belicht.
Zijn Veendamhart klopte zó vurig, dat scheidsrechters die in zijn ogen wat al te ‘onvriendelijk’ gefloten hadden, met opzet uit zijn buurt moesten worden gehouden. Nog krasser was zijn houding tegenover supporters die uit onvrede de tribune vroegtijdig verlieten. Hij ontzag zich dan niet om deze afvalligen met een simpele voetbeweging te laten struikelen. Dit alles tot verbijstering van zijn mede-bestuursleden.
Natuurlijk spreken de baltovenaars meer tot de verbeelding van het grote publiek dan een beleidsbepaler, al had ieder weet van de ‘oude Roelofs’. En ook in de gesprekken met de voormalige spelers duiken de herinneringen aan Veendams sterke man steeds weer op. Van de oer-Veendammers onder de spelers is Jakob van Essen de enige die de allereerste wedstrijd in het betaalde voetbal heeft meegemaakt. In 1954 draaide het in Breda tegen NAC uit op een 4-1 nederlaag.
Ontroerend is hoe Van Essen zich het lot van de eerste buitenlander in het geel-zwart, de Duitser Willy Wilbers, heeft aangetrokken. In de jaren vijftig waren anti-Duitse sentimenten allerminst verdwenen, zelfs als het een jongen uit het nabije Leer betrof. Sommige Langeleegte-legendes als Jan Blijham en Johan Derksen voldoen in de gesprekken volstrekt aan het beeld dat de supporters van hen hebben. Vrij en onverveerd nemen ze geen blad voor de mond, ook niet wat hun oordeel over de medespelers van toen betreft.
Identiek zijn de herinneringen van de spelers overigens niet. Bij velen zijn die vooral gekleurd door wedstrijden, doelpunten, blessures, mirakelen binnen de witte lijnen of door trainers met hun uiteenlopende aanpak. Anderen hebben ook oog voor de positie van de club in het algemeen. Zij oordelen over de eeuwige geldzorgen en erkennen de onmacht van de achtereenvolgende besturen om die structureel het hoofd te bieden.
Van de blikvangers die publiek van verre naar de Langeleegte lokten, eisen Frans de Munck, de ‘zwarte panter’, zij het op leeftijd en de Noord-Afrikaanse vrijbuiter Paul Amara een absolute hoofdrol op. ‘Exoten’, noemt de auteur ze, maar evenzogoed gaven ze de Langeleegte extra glans.
Publiekslieveling tot en met Veendams allerlaatste wedstrijd was Angelo Cijntje. Zijn kijk op de ondergang is trouwens even helder als nuchter. Een kleine club in een kleine plaats, die niet al te bekwaam geleid wordt, redt het niet. De populaire verdediger en latere trainer Joop GalI blijkt nog altijd emotioneel aan de club verbonden. Ook hem was het duidelijk dat de donkere wolken boven De Langeleegte niet zouden overdrijven. Jan Korte, de oud-speler die bijna elke functie van belang zou bekleden, beseft dat hij tegen windmolens moest vechten om de zieltogende patiënt in leven te houden.
Dankzij de aanpak van Fleurke begrijpt de lezer dat betaald voetbal in een kleine provincieplaats vooral mensenwerk is. Niet een zorgvuldig vastgestelde organisatiestructuur bepaalt de toekomst, maar de clubmensen, trainers, spelers gaven net als de supporters ‘Veendam’ een gezicht.
Overigens mocht de club zich in vele fases van zijn bestaan niet over zijn voormannen beklagen. In de beginjaren bewezen behalve de ‘oude’ Roelofs ook de invloedrijke Bart Nijland en de slimme Klaas Hartman dat zij er aan de bestuurstafel mochten zijn.
Van de vele trainers begon Leo Beenhakker in Veendam aan zijn indrukwekkende carrière als hoofdtrainer. Omgekeerd beëindigde Otto Bonsema hier zijn loopbaan. Van de hoofdrolspelers in latere jaren ging er van de alleskunner Henk Nienhuis zelfs een zekere magie uit. Iedereen erkent zijn bijzondere capaciteiten.
Klaas Fleurke heeft een onderhoudend boek geschreven. Door zijn losse aanpak leren we zijn gesprekspartners van vele kanten kennen. Daardoor is een gevarieerd beeld van een voetbalorganisatie ontstaan, die weliswaar geen tweede Sankt Pauli is geworden, maar evenzogoed in het hele land een beeld van stoere onverzettelijkheid opriep.
